Fusio-energia eguzkiaren prozesu eta erreakzio atomikoak Lurrean errepikatzean datza, energia garbiagoa lortzeko helburuarekin. Partikula-azeleragailuak dira fusio-erreaktoreak fabrikatzeko material onenak ikertzeko tresna tekniko nagusia.

Testuinguru horretan, Tekniker zentro teknologikoko diziplina anitzeko talde bat saiakuntza-banku berritzaile bat prestatzen ari da fusio-energiaren energia-ikerketan aurrera egiteko. 

Prototipo esperimental horri esker, IFMIF-DONES instalazioaren elementu kritikoen diseinuaren fidagarritasuna egiaztatzeko behar diren probak egin ahal izango dira. Partikula-azeleragailu berriaren instalazioa Escúzarren (Granada) jarriko da.

Teknikerrek garatutako ekipamenduari esker, IFMIF-DONESeko zientzialariek partikula-azeleragailuaren lineako sistema mekanikoek, osagaiek eta materialek ustekabeko gertaeren aurrean zer portaera izango duten jakin ahal izango dute.

Zentro teknologikoa proiektu honen fase guztiez arduratuko da: prototipoaren diseinua, fabrikazioa eta mihiztadura eta, azkenik, Granadako Unibertsitatean instalatzea. Hala ere, azpimarratu behar da unibertsitateko teknikariekin elkarlanean egindako lana funtsezkoa izaten ari dela proiektua garatzeko.

Teknikerrek Huts Ultra Altuko (UHV) ekipamenduetan duen esperientzia eta metrologia, mekatronika, gainazalen ingeniaritza, automatizazio eta kontrol teknologietan dituen ahalmenak konbinatzen ditu proiektu honetan.

Sistema guztia muntatuta dago jada Teknikerren, eta zehaztasun handiz probatu ahal izango da osagaiek behar bezala funtzionatzen dutela, eta datuak berehala lortu ahal izango dira sistema guztiz automatizatu bati esker.

Alde horretatik, sistemak ad hoc konfiguratutako sentsore-sare bat du, instalazio horretan egingo diren abangoardiako esperimentuen premia eta eskakizunei erantzuteko behar bezain azkarra eta sinkronizatua izan dadin.

Prototipoan konfiguratu den sentsore-sareak uhin-frontearen aurrerapena atzemateko eta aztertzeko gai izan behar du, 500 m/s-ko baino abiadura handiagoa har baitezake.

Teknikerreko ikertzaile-taldeak ekipamendua zentro teknologikoko ultra zehaztasuneko aretoan muntatu du. Tamaina handiko espazioa da, Huts Ultra Altuko sistemekin lan egiteko hezetasun-, tenperatura- eta garbitasun-baldintza egokiak dituena. 

Proiektu paregabea da munduan

Prototipoak azeleragailuaren energia-maila altuko sorta litio-zuriaren kamerarekin lotzen duen linearen azken 30 metroak birsortzen ditu. Uhin-fronteen hedapen-denborak esperimentalki aztertzeko eta ustekabeko gertaerak arintzeko diseinatutako babes-sistemak balidatzeko balioko du.

Hemen egin nahi direnak bezalako saiakuntzak egin diren arren, gaur egun ez dago instalazio honek izango dituen ahalmenak dituen saiakuntza-kanpaina horiek guztiak in situ egiten aritzen den instalazio espezifikorik. Horregatik, lortzen diren emaitzen ondorioa oso interesgarria izango da partikula-azeleragailuak garatzen aritzen den komunitate zientifikoarentzat. Eskuratutako ezagutza erabilgarria izan daiteke industria-sektorean, osagai kritikoen eta sentsore aurreratuen fabrikazioan, esaterako.

MUVACAS (Multipurpose Vacuum Accident Scenarios) izeneko prototipoa baliagarria izango da IFMIF-DONES (International Fusion Materials Irradiation Simply – Demo Oriented NEutron Source) nazioarteko ekimenaren esparruan eraikiko den partikula-azeleragailu bereziaren diseinua eta konfigurazio optimoa egokitzeko, munduan bakarra den instalazioa.

Instalazioa Granadan ari dira eraikitzen, eta fusioa energia-iturri gisa garatzeko Europar Batasuna gauzatzen ari den asmo handiko programaren parte da.